Levende herinneringen

Herinneringen verbinden. Ze verbinden mensen onderling. Ze verbinden mensen in het nu en ze verbinden mensen door de tijden heen. Herinneringen bieden kracht, troost, inspiratie en we doen er goed aan ze te koesteren.

Een fysiek object kan daarbij helpen. Het maakt de herinnering, onze geschiedenis, tastbaar en houdt haar levend. Nu zijn we natuurlijk gewend om gebouwen, zoals de beurs van Berlage, als erfgoed te zien, dat de moeite van het bewaren waard is.

Maar hetzelfde geldt, wat mij betreft voor de Iep die voor Beursplein 5 stond. Die Iep was een unieke levende herinnering.

Tot mijn ontsteltenis ontdekte ik in maart 2017 dat hij omgezaagd was. Er moest een ondergrondse fietsenkelder worden aangelegd. Maar daarmee verdween een levende herinnering.

Deze boom had zowel economische crises als groei meegemaakt en was in de nadagen van zijn bestaan getuige van de bezetting door Occupy Now. Met een spuitbus met gele verf was de tekst NOW op de bast gespoten: een tastbare herinnering aan die saillante protestbeweging en de vraag: wat is de passende verdeling van geld, vermogen en inkomen in deze wereld?

Voor mij stond vast: die bast, met de tekst NOW, hoort eigenlijk in het Amsterdams Museum thuis. En eigenlijk is de hele boom zowel letterlijk als figuurlijk een stuk financiële geschiedenis van Amsterdam dat we moeten vasthouden.

Zo begon, in samenwerking met de Stichting Stadshout het project: Iep van het Beursplein. Met als hoofddoel om deze statige boom te eren en de geschiedenis tastbaar te maken. Zodat hij ook in de toekomst in nieuwe vorm weer kan bijdragen aan levende herinneringen.

Een levende herinnering die inspireert en helpt bij het reflecteren op de belangrijke vragen van deze tijd.

Herdenkingsmunten: iepencentjes

Als eerste product zijn in een oude Belgische muntpers uit deze boom duizend houten Iepencenten geslagen. De ene kant van de munt is blanco en blijft zichzelf. De andere kant laat de prachtige gebouwen aan het Beursplein zien en bevat verwijzingen naar de financiële geschiedenis. Het randschrift onderstreept hoe belangrijk het is om herinneringen te koesteren en te doorvoelen hoe de huidige tijd leunt op de tijd die ons voorging.

We stellen honderd van deze ‘herdenkingspenningen’ beschikbaar aan het publiek, in ruil voor de mooiste herinneringen aan het Beursplein, verhalen waar de Iep getuige van was. Die verhalen worden gepubliceerd en zo eren we de boom en onze geschiedenis.

Spreekgestoelte

Als tweede is dit jaar van de Iep een spreekgestoelte gemaakt door meubelmaker Daan Simons. Dit spreekgestoelte hebben we allereerst teruggebracht naar de originele plek waar het ooit als boom gestaan heeft. Daarna is het in gebruik genomen bij een bespreking over beloningen en ethiek in de financiële sector.

Het spreekgestoelte beoogt tot steun te zijn voor alle bijeenkomsten waarin oprecht, open en met oog voor de geschiedenis wordt gesproken over de dilemma’s en vragen die deze tijd ons stelt. Daarmee wordt aangesloten op een eeuwenoude traditie waarin mensen in tal van culturen bij oude statige bomen herinneringen delen, elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek gaan.

Herinneren is een werkwoord

Er is in dit project nog volop werk aan de winkel. Er zal een tafel gemaakt worden van de boom, papier en nog het kunstwerk voor het Amsterdam Museum. Op zeker moment is de ‘collectie’ memorabilia van de Iep van het Beursplein daarmee wel af.

Dat geldt echter niet voor ons, mensen.

Herinneren is een actieve handeling waarin we ons verbinden met elkaar en de wereld waarin we leefden, leven en willen leven. Het blijven zoeken van die verbinding is één van de grote uitdagingen van de huidige tijd.

Ik hoop dat de Iep hiertoe zal blijven inspireren en uitnodigen.

Simon Lelieveldt